ضمن اینکه خطر عفونت سویه ایکس‌بی‌بی از سایر زیرشاخه‌های امیکرون بیشتر است. بنابراین پس از چند ماه که کرونا در ایران فروکش کرد و حتی مرگ‌ومیر ناشی از آن به صفر رسید، حالا شاهد آغاز پیک هشتم این بیماری در کشور هستیم؛ پیکی که به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت و درمان در چهار تا ۶ هفته آینده به اوج خود می‌رسد.
به همین خاطر است که وزارت بهداشت برای مقابله با ویروس‌های یاد شده بار دیگر از مردم، به‌ویژه گروه‌های پُرخطر مثل کادر درمان، افراد بالای ۶۰سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای یا سیستم ایمنی ضعیف، خواسته ضمن استفاده از ماسک، برای واکسیناسیون و تزریق دز یادآور واکسن کرونا اقدام کنند.

ادعای یک مسئول سابق کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا
درخواست وزارت بهداشت برای واکسیناسیون تکمیلی کرونا و روند افزایشی استقبال شهروندان از این موضوع در حالی است که بعضی از متخصصان بیماری‌های عفونی معتقدند برای مقابله با زیرسویه‌های امیکرون بی‌کیو۱، ایکس‌بی‌بی و بی‌اِی۲ تزریق دز سوم و چهارم واکسن کرونا – دز یادآور- آن‌هم با واکسن‌های فعلی که برای پیشگیری از سویه‌های قبلی تولید شده، بی‌فایده است و برای این منظور باید از واکسن اختصاصی و دو ظرفیتی امیکرون که از سوی برخی شرکت‌ها مثل فایزر، بیوان تک و مؤسسه برکت ایران تولید شده، استفاده کنیم.
حال با چنین ادعایی پرسش این است آیا واکسن‌های قدیمی مثل کوواکسین، برکت، سینوفارم، آسترازنکا، اسپوتنیک و... برای مقابله با سویه‌های جدید مؤثر هستند و می‌توانند ایمنی لازم را در بدن ایجاد ‌کنند؟

واکسن‌های قدیمی برای چه کسانی مفید است؟
یک مقام سابق کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا که نخواست نامش فاش شود در پاسخ به قدس می‌گوید: واکسن‌های قدیمی برای افرادی که تاکنون واکسن کرونا نزده‌اند یعنی دزهای اول و دوم را دریافت نکرده‌اند بی‌تردید مفید است؛ اما برای کسانی که دو دز را دریافت کرده‌اند نه تنها بی‌فایده است چه بسا زیان هم دارد چون هر واکسنی با عوارض خاصی همراه است. بنابراین افرادی که می‌خواهند دز یادآور را دریافت کنند بهتر است از واکسن‌های جدید دو ظرفیتی امیکرون استفاده کنند.
وی با اشاره به اینکه کشورهای اروپایی در حال حاضر برای محافظت در برابر سویه‌های جدید امیکرون از دز یادآور واکسن شرکت‌های بیوان تک / فایزر که یک واکسن دوظرفیتی (شامل بی‌اِی۴ و بی‌اِی‌ای) است و به تأیید آژانس دارویی اتحادیه اروپا هم رسیده استفاده می‌کنند، می‌افزاید: این واکسن ایمنی مؤثری در برابر سویه‌های جدید امیکرون ایجاد می‌کند. البته واکسن جدید «برکت پلاس» که از سوی مؤسسه برکت ایران تولید شده نیز ویژگی امیکرون را دارد و می‌تواند در برابر سویه‌های جدید، ایمنی لازم را ایجاد کند؛ اما مشکل اینجاست وزارت بهداشت هیچ اقدامی برای پیش‌خرید این محصول داخلی نکرده تا به تولید انبوه برسد و امروز مورد استفاده عموم مردم قرار گیرد. وی با بیان اینکه نظراتش را در مورد دز یادآور واکسن برای مقابله با سویه‌های جدید به وزارت بهداشت ارائه داده، می‌افزاید: البته این نظرات از سوی این وزارتخانه مورد توجه قرار نگرفته است. بر این اساس فقط می‌توانم از کسانی که تاکنون واکسن تزریق نکرده‌اند بخواهم واکسن بزنند وگرنه تزریق ۱۰ دز دیگر واکسن سینوفارم و... برای کسانی که قبلاً این واکسن‌ها را دریافت کرده‌اند هیچ فایده‌ای ندارد.

تأثیر بالای دز یادآور واکسن‌های فعلی
اما مصطفی قانعی، مسئول ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علم و فناوری نهاد ریاست جمهوری و عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا نگاه دیگری به موضوع دارد و به قدس می‌گوید: هرچند تردیدی نیست که واکسن‌های دوظرفیتی تأثیرگذاری بیشتری در مقابل سویه‌های جدید دارند، اما نکته اینجاست ما یک وقت در ابتدای شیوع یک سویه جدید مثل دلتا هستیم که در این حالت باید یک واکسن جدید برای آن تولید و استفاده کنیم ولی سویه‌های جدید که در حال رواج در کشورند زیرمجموعه امیکرون هستند که ما پیش از این آن را تجربه کرده‌ایم. بسیاری از مردم چندین نوبت به امیکرون مبتلا شده‌اند و در چند نوبت هم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند بنابراین سیستم ایمنی بدن شهروندان در مقایسه با ابتدای شیوع این بیماری کاملاً سیستم پیشرفته‌ای است. از سوی دیگر در بروز هر همه‌گیری، به‌ویژه امیکرون باید دو موضوع را مدنظر داشته باشیم که اولی میزان مرگ‌ومیر و دیگری کاهش بستری ناشی از آن است چون نمی‌شود از ابتلا به بیماری ویروسی با سرعت سرایت بالا جلوگیری کرد. ویروس امیکرون با اینکه فراوانی ابتلا داشت اما موجب بستری شدن شهروندان زیادی نشد و مرگ و میر بالایی هم در پی نداشت. ضمن اینکه هدف واکسیناسیون، کاهش مرگ و بستری شدن مبتلایان به بیماری ویروسی است که ثابت شده تزریق دز یادآور واکسن‌های فعلی مثل سینوفارم و... می‌تواند مرگ و بستری مبتلایان به امیکرون را تا ۲۰برابر کاهش دهد که این موضوع برای نظام سلامت ما کفایت می‌کند. بنابراین دیگر نیازی نیست برای زیرسویه‌های امیکرون واکسن‌های جدید را تست کنیم. از این رو به همه توصیه می‌شود اگر تاکنون واکسن کرونا نزده‌اند حتماً با مراجعه به مراکز خدمات سلامت این کار را انجام دهند و اگر هم دزهای اول و دوم را دریافت کرده‌اند برای دریافت دزهای تکمیلی یا همان دزهای سوم و چهارم اقدام کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تزریق واکسن‌های دوظرفیتی برای مقابله با سویه‌های جدید امیکرون ضرورتی دارد، می‌گوید: نمی‌توان گفت چون واکسن دوظرفیتی نداریم یا در دسترس نیست، این نوع واکسن بی‌فایده است، ضمن اینکه نمی‌شود هزینه سنگینی برای تولید واکسن دوظرفیتی امیکرون کرد چون همین ویروس تاکنون در دنیا چندین بار جهش داشته که برای هر جهشی هم نمی‌شود واکسن تولید کرد. البته گاهی استفاده از یک دارو یا واکسن خاص از سوی شرکت‌ها خیلی تأکید می‌شود که بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

تأثیر واکسن‌های دوظرفیتی تأیید نشده است
رضا آریان‌پور، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم به قدس می‌گوید: هنوز تأثیرگذاری واکسن‌های دوظرفیتی شرکت‌های بیوان تک / فایزر و یا محصول برکت پلاس شرکت برکت ایران روی سویه‌های جدید امیکرون از سوی هیچ مرجع علمی بین‌المللی از جمله وزارت بهداشت کشورمان تأیید نشده است. اینکه عده‌ای ادعا می‌کنند این وزارتخانه به خاطر کمبود بودجه اقدام به تهیه واکسن‌های دوظرفیتی نکرده محل تردید است چون سازمان برنامه و بودجه از محل ارزش افزوده، ۱۸هزار میلیارد تومان بودجه در اختیار وزارت بهداشت قرار داده که این دستگاه هم مبلغ قابل توجهی از این بودجه را برای تهیه واکسن در نظر گرفته است، به همین دلیل دور از ذهن به نظر می‌رسد ادعای یاد شده درست باشد. ضمن اینکه مؤسسه برکت هم یک مؤسسه داخلی است و اگر نیاز به واکسن جدید برای سویه‌های امیکرون باشد وزارت بهداشت می‌تواند به صورت امانی از این مؤسسه دریافت کند و پولش را بعداً بپردازد. بنابراین بهترین راهکار موجود این است مردم ضمن رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و زدن ماسک، دز یادآور واکسن کرونا را تزریق کنند، چون واکسن جلو این بیماری را نمی‌گیرد اما تا حد زیادی موجب کاهش ابتلا به این ویروس و بستری شدن و حتی مرگ می‌شود. در واقع کسی که واکسن می‌زند اگر هم به کرونا مبتلا شود بیماری‌اش خفیف‌تر از کسی خواهد بود که اصلاً واکسن نزده است.

خبرنگار: محمود مصدق